Kan je slaaptekort inhalen door vroeger naar bed te gaan? Hoe komt het dat vrouwen vaker kampen met slaapproblemen dan mannen? De Universiteit van Vlaanderen lanceerde een podcast met psychiater en slaapexpert An Mariman (UGent). Ze beantwoordt zoveel mogelijk vragen over het mysterie dat slapen heet.
Waarom hebben we slaap nodig?
Slapen, het is een van de meest natuurlijke fenomenen ter wereld. Mens en dier, iedereen doet het. Terwijl we slapen, krijgen ons lichaam en onze hersenen de tijd om te herstellen, zich te reorganiseren en nieuwe energie te verzamelen. Maar waarom hebben we daar slaap voor nodig? "Dat blijft een wetenschappelijk mysterie", volgens slaapexpert An Mariman (UGent). "We weten wel wat er fout loopt als je niet slaapt: je krijgt last van cognitieve klachten, bijvoorbeeld met je concentratie, aandacht of je geheugen. Je wordt prikkelbaarder. En wanneer dat te lang aanhoudt, kan je depressief worden of angstklachten krijgen."
"Maar er zijn ook fysieke repercussies. Je immuniteit raakt verstoord, en ook je metabolisme. Je hebt meer kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom (een verzameling van klachten rond de stofwisseling, red.) of diabetes."
Kan je je slaaptekort 'bijslapen'?
Wie aftelt naar de zomervakantie om eindelijk slaap bij te halen na een jaar vol werk- of studiestress, is eraan voor de moeite. "We kunnen slaaptekort niet inhalen door langer te slapen", zegt slaapexpert An Mariman (UGent). "Er zijn een aantal mechanismen die onze slaap regelen. Een daarvan is 'slaapdruk': in de loop van de dag wordt slaapdruk opgebouwd. Die zorgt ervoor dat je makkelijk in slaap valt en een goede nachtrust hebt. We brengen dan gemiddeld 8 uur door in bed om de slaapdruk weer naar beneden te halen, en om klaar te zijn voor de volgende dag."
Maar wat dan als je een nacht veel te weinig hebt geslapen, door die huilende baby, door examens, of door dat feestje dat wel érg laat werd? "Plak er dan zeker geen extra uren bij", waarschuwt Mariman. "Door de opbouwende slaapdruk zal de volgende nacht een recuperatienacht zijn. Je ontwikkelt meer diepe slaap, en je nachtrust zal kwalitatiever zijn. Langer slapen is dus niet nodig. Sterker nog: het zou net je slaapritme verstoren."
Waarom kampen vrouwen vaker met slaapproblemen?
Mariman ziet in haar praktijk veel meer vrouwen met slaapstoornissen dan mannen. "Vrouwen slapen effectief minder goed dan mannen." De schuldige? Hormonen. Vrouwen zijn onderheviger aan hormonale schommelingen. Zwangere vrouwen, of vrouwen in de menopauze zijn daardoor extra gevoelig voor slaapproblematiek. Tijdens de zwangerschap door een toename aan bepaalde hormonen, tijdens de menopauze door een depletie, een afwezigheid. Dat tekort aan hormonen moet worden aangevuld door middel van hormonale substitutietherapie. Dat kan de slaapproblemen weer verbeteren."
Wat is het verschil tussen moe zijn en slaperig zijn?
Een grote misvatting waarop de slaapexperte graag wil wijzen, is het verschil tussen 'moeheid' en 'slaperigheid'. "Dat onderscheid is belangrijk. Slaperig ben je wanneer je knikkebolt en op het punt staat in slaap te vallen. Knikkebollen is het moment waarop je je bed in moet kruipen. Moe ben je bijvoorbeeld na een fysieke inspanning. Je hebt geen energie, en geen kracht meer om dingen te doen. Als je vermoeid bent, moet je rusten."
"Het grote gevaar is dat mensen met vermoeidheid in hun bed kruipen. Ik zie veel mensen met vermoeidheidsklachten. Dan gaan ze te lang in hun bed liggen rusten, zonder te slapen. Daarmee verstoren ze hun bioritme en komen ze in een vicieuze cirkel terecht. De belangrijkste tip voor een goede nachtrust: respecteer je bioritme."
Meer informatie?
- Slaapexpert geeft tips voor een betere nachtrust: "Uitslapen is een slecht idee"
- Podcast Universiteit Vlaanderen
Bron: VRT NWS