De wet die de Europese Klokkenluidersrichtlijn omzet in Belgische wetgeving voor privébedrijven, trad op 15 februari 2023 in werking. Voor de meeste organisaties bracht dit nieuwe verplichtingen met zich mee, zoals bijvoorbeeld het opzetten van interne meldingskanalen.
Klokkenluiders zijn mensen die (ernstige) vermeende misstanden binnen een organisatie aan de grote klok hangen, bijvoorbeeld fraude, belangenvermenging en mismanagement. Zo'n melding brengt heel wat risico's met zich mee voor de klokkenluider. Het kan leiden tot ontslag of nare gevolgen op de werkvloer en voor de verdere carrière.
De wet legt onder andere een verplichting op voor organisaties en de overheid om meldingskanalen te installeren die voldoen aan bepaalde vereisten om de vertrouwelijkheid van de identiteit van de melder en de onpartijdige opvolging van een melding te garanderen.
Organisaties met minstens 50 werknemers moeten over een intern meldingssysteem beschikken en een register bijhouden van elke ontvangen melding. Het meldingskanaal zal moeten voldoen aan verschillende vereisten (onder meer inzake beveiliging, geheimhouding, informatie, zorgvuldigheid en onpartijdigheid) en procedurele voorschriften.
Werkgevers moeten instaan voor duidelijke en toegankelijke informatie over de beschikbare meldingskanalen aan de eigen werknemers (bijvoorbeeld via het arbeidsreglement), maar ook aan derden zoals externe dienstverleners.
Voor organisaties vanaf 250 werknemers moest dit interne meldingskanaal opgezet worden tegen 15 februari 2023. Juridische entiteiten met 50 tot 249 werknemers krijgen wat meer tijd, met name tot 17 december 2023, om een intern meldingskanaal op te zetten.
Wanneer een klokkenluider een inbreuk op regelgeving in gebieden zoals overheidsopdrachten, financiële diensten, milieubescherming, volksgezondheid, etc. meldt, geniet hij onder concrete voorwaarden ook bescherming tegen represailles in de breedste zin van het woord. Denk aan ontslagbescherming, maar ook schorsing, degradatie, weigering van promotie, pesterijen of uitsluiting, discriminatie of nadelige behandeling, vroegtijdige beëindiging of opzegging van een contract voor levering goederen of diensten, etc.
De beschermingsmaatregelen gelden ook voor al degenen die verbonden zijn met de melders (bv. collega’s of familieleden of personen die de melder bijstaan) en die het slachtoffer kunnen worden van represailles in een werkcontext.