Zorgpersoneel en patiënten lopen niet alleen gevaar door corona, maar ook door andere dodelijke ziektes die door een toename van het aantal verwondingen met scherpe instrumenten worden veroorzaakt. En dat is volledig te wijten aan de pandemie.
Verwondingen door scherpe instrumenten
Scherpe letsels zijn ongevallen waarbij een naald of een ander scherp medisch instrument de huid doorboort. Virussen die worden overgedragen via het bloed kunnen op die manier worden doorgegeven, denk maar aan HIV of hepatitis B of C. Dat kan gebeuren van de patiënt naar de zorgprofessional, maar ook in omgekeerde richting. Verwondingen door scherpe instrumenten doen de gezondheidszorg opdraaien voor hogere kosten en verstoren de goede werking ervan, die zo al door de pandemie wordt ondermijnd. Scherpe letsels hebben ook een grote emotionele en mentale impact op het personeel, bij wie de patiënt altijd op de eerste plaats komt en die tijdens de pandemie letterlijk hun leven op het spel zetten.
Scherpe letsels hebben ook een grote emotionele en mentale impact op het personeel.
Het aantal scherpe letsels is met 22% gestegen
Uit de voorlopige resultaten van een onderzoek door Ipsos MORI, in opdracht van het Europees Netwerk voor Bioveiligheid (EBN, European Biosafety Network) bij meer dan 300.000 zorgprofessionals in 80 grote openbare ziekenhuizen verspreid over Europa, blijkt dat het aantal scherpe letsels het afgelopen jaar met 22% is gestegen. 98% van de respondenten zegt dat de stijging het gevolg is van de toegenomen druk en stress als gevolg van corona. Andere recent gepubliceerde onderzoeksresultaten tonen ook meer gemelde scherpe letsels als gevolg van de pandemie. De bestaande wet- en regelgeving, waaronder de richtlijn ter preventie van scherpe letsels uit 2010 en de verordening betreffende medische hulpmiddelen uit 2017 die scherpe letsels voorkomen, moet zowel goed begrepen als nageleefd worden.
98% van de respondenten zegt dat de stijging het gevolg is van de toegenomen druk en stress.
Verordening betreffende medische hulpmiddelen 2017
In 2017 werd de verordening betreffende medische hulpmiddelen (Medical Devices Regulation, MDR) gepubliceerd. Die bevatte 2 nieuwe clausules die vereisen dat medische hulpmiddelen veilig worden gebruikt en moeten ontworpen en vervaardigd zijn om letsels door scherpe voorwerpen te elimineren of te voorkomen. Helaas bestaat er nog onduidelijkheid over wat deze clausules in de praktijk betekenen, wat zou kunnen leiden tot een gebruik van medische hulpmiddelen die niet veilig zijn wanneer de MDR eind mei 2021 volledig wordt uitgerold.
Aanbevelingen
Om dit euvel te verhelpen publiceren het EBN en de Spaanse Algemene Raad voor Verpleegkunde vandaag richtlijnen die ervoor moeten zorgen dat de lidstaten, de aangemelde instanties en de fabrikanten bij de toepassing en interpretatie van de MDR eenduidig met deze twee clausules omgaan. Ze bevelen aan een objectief criterium toe te passen, nl. medische hulpmiddelen met ingebouwde veiligheids- en beschermingsmechanismen.
Een van de auteurs van deze richtsnoeren is dr. José Luis Cobos: “In de Europese verordeningen en richtlijnen wordt duidelijk gesteld dat medische hulpmiddelen met ingebouwde veiligheids- en beschermingsmechanismen de meest geschikte oplossing zijn om zorgprofessionals, patiënten en anderen tegen biologische risico's als gevolg van scherpe letsels te beschermen”.
Francoise Schlemmer, Directrice van Team-NB (de Europese vereniging voor medische hulpmiddelen van aangemelde instanties) zegt: “In 2018 woonde Team-NB een door Europarlementariër Rory Palmer georganiseerde rondetafel bij over normen en richtsnoeren voor veiligheidsmechanismen in de verordening betreffende medische hulpmiddelen en de richtlijn ter preventie van scherpe letsels. Team-NB stemde ermee in deel uit te maken van het proces om dit bij de Commissie, het Parlement en de Raad aan de orde te stellen en de veiligheid van zorgpersoneel, patiënten en gebruikers te verbeteren. Team-NB streeft naar meer veiligheid bij het gebruik van medische hulpmiddelen en werkt aan de ontwikkeling van een norm”.
Wetgeving 2010 ter preventie van scherpe letsels in de gezondheidszorg
Meer dan tien jaar geleden waren er in Europa meer dan 1,2 miljoen scherpe letsels per jaar. In 2010 werd een wetgeving ter preventie van scherpe letsels in de gezondheidszorg aangenomen in de vorm van de Richtlijn ter preventie van scherpe letsels. Die werd opgemaakt op basis van een kaderovereenkomst tussen HOSPEEM en EPSU, de sectorale Europese sociale partners die verantwoordelijk zijn voor de ziekenhuis- en zorgsector. Dit heeft het wetgevend kader veranderd, maar welk verschil heeft het in de praktijk werkelijk gemaakt?
De Spaanse Algemene Raad voor Verpleegkunde heeft een studie verricht naar de naleving en de uitvoering van de richtlijn in Spanje, nadat die in 2013 in werking was getreden. Hieruit blijkt dat veiligheidsmechanismen de belangrijkste preventieve maatregel zijn om verpleegkundigen in Spanje te beschermen, maar dat de richtlijn ter preventie van scherpe letsels niet in alle Spaanse zorginstellingen wordt toegepast.
Verdere maatregelen op nationaal en EU-niveau
In 2019 hebben EPSU en HOSPEEM een follow-uprapport over het effect van de richtlijn opgesteld en vastgesteld dat de uitvoering en naleving doeltreffender waren geworden dankzij hun betrokkenheid bij het proces. Maar er moet nog meer worden gedaan door de Europese lidstaten. De sociale partners roepen de Europese Commissie op de uitvoering te evalueren en verdere maatregelen voor te stellen op nationaal en EU-niveau.
Professor Paul de Raeve van de Europese Federatie van Verpleegkundigen zegt dat de richtlijn ter preventie van scherpe letsels “zeker heeft bijgedragen tot een vermindering van het aantal naaldprik-/scherpe letsels in sommige EU-lidstaten, maar dat er geen aanpak is om ongevallen te meten die geldt voor de hele EU. En dat is net het belangrijkste probleem, zowel voor scherpe letsels als voor corona-infecties”. Hij vervolgt: “We moeten deze coronacrisis omzetten in meer concrete acties van de EU en het niet houden bij bewustmakingscampagnes. De bescherming van het leven van verpleegkundigen in de eerstelijnszorg moet een wetgevingsprioriteit zijn voor de EU”.
Ontwerp van normalisatieverzoek
De Europese Commissie legt momenteel de laatste hand aan een ontwerp van normalisatieverzoek. Dat omvat een bijgewerkte nieuwe norm om technische oplossingen te bieden voor veiligheidsmechanismen die bij het ontwerp en de vervaardiging moeten worden toegepast om de naleving van deze twee artikelen in de MDR te waarborgen. Het opstellen van de nieuwe norm zal enige tijd in beslag nemen en moet uiterlijk op 27 mei 2024 goedgekeurd worden. Een extra reden waarom de richtlijnen vandaag moeten worden gepubliceerd, nog vóór de datum waarop de MDR van kracht wordt, namelijk 27 mei 2021.
Scherpe letsels zullen worden vermeden en zorgprofessionals en patiënten zullen worden beschermd tegen dodelijke ziekten, door:
- de eenduidige interpretatie en universele toepassing van de bestaande richtlijn ter preventie van scherpe letsels en de verordening betreffende medische hulpmiddelen;
- de invoering van toezicht in de hele EU en de ontwikkeling van een vast observatorium om gedetailleerde en geactualiseerde informatie en gegevens over scherpe letsels en andere ongevallen te verstrekken;
- de alomvattende toepassing van veiligheidsvoorzieningen en een nieuwe norm voor veiligheidsmechanismen in medische hulpmiddelen.
We zijn het aan alle zorgmedewerkers, de verpleegkundigen en andere professionals die ons het afgelopen jaar tegen corona hebben beschermd, verplicht hen behoorlijk te beschermen tegen dodelijke ziekten die door scherpe letsels worden verspreid.
Meer informatie
- Richtlijnen april 2021 | European Biosafety Network
- Zorg voor de zorgverlener | Prebes