De afgelopen zomer lieten 796 omwonenden van de 3M-fabriek in Zwijndrecht hun een bloed onderzoeken op de aanwezigheid van PFAS. 13 PFAS-types werden onderzocht. Voor het type PFOS blijkt meer dan de helft van de deelnemers een waarde te hebben die vanuit gezondheidskundig standpunt te hoog ligt. Wat zijn de gezondheidseffecten? En wat is de link met blusschuim?
Bloedonderzoek bij 796 omwonenden
Na een oproep begin juli naar alle omwonenden binnen de 3 km rond de 3M-site, werden tijdens de zomermaanden bij 796 mensen bloedstalen afgenomen.
Dr. Vera Nelen van het Provinciaal Instituut voor Hygiëne: “Deze groep was ruim genoeg om een betrouwbaar beeld te geven van de PFAS-blootstelling in deze regio. Dus ook mensen bij wie we geen bloedstaal hebben afgenomen, krijgen met deze resultaten een goed beeld van hun eigen blootstelling.”
Hogere waarden dichter bij de 3M-fabriek
Het bloed van deze deelnemers werd onderzocht op 13 PFAS-types. Bewoners uit de omgeving van de 3M-site hebben vooral de 4 types in het lichaam: PFOS, PFHxS, PFOA en PFNA. In vergelijking met de rest van de Vlaamse bevolking hebben deze mensen vooral hogere waarden voor PFOS en PFHxS. Dit zijn twee stoffen die in het verleden door 3M werden geproduceerd.
Omdat ze moeilijk afbreken in het leefmilieu, kunnen mensen nog steeds aan deze stoffen worden blootgesteld. De andere onderzochte PFAS kwamen bij een (soms kleine) minderheid van de deelnemers voor of helemaal niet. Let wel, niet alle PFAS-types werden onderzocht, dit is vooralsnog onmogelijk.
Het onderzoek stelt ook een aantal verbanden vast tussen kenmerken of leefstijlgewoontes van deelnemers en hun bloedwaarden.
Deelnemers hebben gemiddeld hogere PFAS-bloedwaarden als:
- Ze dichter bij de fabriek wonen, al langer in het onderzoeksgebied wonen of ten zuidwesten van 3M wonen.
- Ze lokaal geteelde voeding eten: de studie stelt dit vooral vast voor eieren van eigen kippen en voor het gebruik van grondwater. Voor groenten en fruit lijkt de relatie minder sterk, maar mogelijk wordt de invloed van deze bevinding gemaskeerd doordat mensen die lokale groenten en fruit eten vaak ook lokale eieren eten. Dit wordt nog verder onderzocht.
- Ze via hun beroep, opleiding of hobby in contact komen met bodemdeeltjes. Dit moet nog verder onderzocht worden om er concrete en correcte adviezen over te kunnen geven.
Onderzoekster Ann Colles van VITO: “De resultaten tonen gemiddeld hogere PFAS-serumgehalten bij deelnemers die dichter bij de fabriek wonen en bij deelnemers die langer in het gebied wonen. Dit suggereert een invloed van de aanwezigheid van deze industrie op de lichaamsblootstelling. Via het eten van bijvoorbeeld eieren uit het gebied kan de aanwezige vervuiling in het lichaam terecht komen. We zien ook dat het gebruik van smeermiddelen voor onder meer onderhoud van je fiets of zadels een bron van blootstelling kan zijn. Het is belangrijk om hier in de toekomst rond te sensibiliseren. Smeermiddelen gebruiken die geen teflon (PFTE) bevatten, kan de blootstelling verminderen.”
PFOS-waarden overschrijden vaak de gezondheidskundige norm
Vooral de hogere waarden van PFOS zijn opvallend. Afgetoetst aan gezondheidskundige richtwaarden (de Duitse Humane-Biomonitoringwaarden HBM-I en HBM-II) blijkt dat de meerderheid van de deelnemers te hoge PFOS-waarden in het bloed heeft:
- Slechts 9% blijft onder de HBM-I richtwaarde, een waarde waaronder er geen gezondheidseffecten te verwachten zijn.
- 32% zit boven de HBM-I waarde maar onder de HBM-II-waarde, een waarde die geldt als eerste signaal en waarbij nadelige gezondheidseffecten niet uit te sluiten zijn.
- 59% zit boven de HBM-II waarde, een waarde waarbij nadelige gezondheidseffecten op lange termijn mogelijk zijn.
Een factor in cholesterol verhoging
Belangrijk is wel te benadrukken dat een verhoogde PFOS-waarde in het bloed niet betekent dat deze chemische stoffen de gezondheid van het individu hebben geschaad of zullen schaden. De gezondheid wordt namelijk beïnvloed door meerdere factoren, PFAS is een extra risicofactor. Het gaat om een verhoogd risico op gezondheidseffecten zoals verhoogde cholesterol, waar nog veel andere factoren een rol in spelen. Deze overschrijdingen zijn wel een alarmbel om de bronnen in kaart te brengen en de blootstelling te verminderen.
Preventiefiche Constructiv
De PFAS-problematiek kwam aan het licht nav de Oosterweelwerkzaamheden. Daarom heeft Constructiv een preventiefiche gemaakt werken in met PFAS-vervuilde grond. Bedrijven die soms in Nederland werken zijn vertrouwd met de CROW-richtlijn 400 werken in en met verontreinigde bodem (voorheen CROW 132).
Fluorvrij Blusschuim
Met de PFAS-verontreiniging kwam ook het blusschuim dat door de brandweer wordt gebruikt en de oefenterreinen waar het was ingezet onder de aandacht.
Fluorhoudende schuimen waren sinds de 60-er jaren de standaard in brandbestrijding (oa in aqueous film forming foam (AFFF) maar ook in gefluoreerde proteïne schuimen). De fluorhoudende ketens lieten hierbij toe een sterk en stabiel blusschuim op te bouwen. Maar deze stoffen zijn persistent en bioaccumulerend (“forever chemical” in de pers ondertussen gedoopt).
Sinds 27 juni 2011 is er een volledig verbod op gebruik van PFOS (perfluorooctaansulfonaat)-houdende blusschuimen in Europa (richtlijn 2006/11/EG). Met de EU verordening 2017/1000 is er tevens en uitfasering van PFOA (perfluorooctaanzuur) en alle zouten ervan in blusschuim (met data 2022 en 2025).
👉 Op de Prenne van 9 december 2021 kan je hierover een module volgen.
Meer informatie
- Bloedonderzoek toont hoge waarden van PFOS bij meer dan de helft van de deelnemers | Agentschap Zorg & Gezondheid
- Programma Prenne 60: Blusschuim: van fluorhoudend naar fluorvrij. Welke impact heeft dit op mij?